Stemplicht bij bindende referenda

zondag 25 september 20160 Reacties

Vandaag wordt bekend dat het ‘Forum voor Democratie’ van Thierry Baudet gaat meedoen als politieke partij aan de verkiezingen van maart komend jaar. De reden is dat Baudet “geen vertrouwen meer heeft in de bestaande partijen en de inwisselbare types die daarin naar boven komen”.

Baudet kennen we al één van de aanstichters van het referendum over Oekraïne dit voorjaar. De nieuwe ‘partij’ zal zich sterk gaan maken voor bindende referenda en gekozen burgemeesters. Ook wil de partij zo snel mogelijk referenda over de euro en open grenzen.

Bindende referenda

Over de aangedragen onderwerpen voor referenda vind ik wel het een en ander, maar daarover zou ik het nu niet willen hebben. Het idee dat er bindende referenda zouden moeten komen die de regering dwingen om de uitslag daarvan ook over te nemen en uit te voeren heeft gevolgen waarover je goed moet nadenken. Dat het een systeem is wat goed kan functioneren wordt in de verschillende buitenlanden (meestal wordt het verwezen naar Zwitserland) wel aangetoond.

Het idee daarachter is dat het de ‘directe democratie’ zou versterken en ‘de burger meer macht’ zou geven. Hoewel die burger bij verkiezingen altijd al het laatste woord heeft kan het geen kwaad om tussentijds met belangrijke besluiten de mening van de bevolking nog eens te peilen. Daar staat tegenover dat de grote besluiten die al genomen zijn en waarmee je het niet eens bent, zoals bijvoorbeeld de Euro, niet referendabel zouden moeten zijn. Daarvoor zijn immers ‘gewone verkiezingen’ waaraan partijen mee kunnen doen die dat tot hun politieke inzet maken. Halen die een meerderheid in het parlement kunnen ze de Euro afschaffen. Dat besluit zou dan weer onderwerp van een referendum kunnen zijn omdat het dan een ingrijpend tussentijds besluit is.

Stemplicht

Maar voor meer echten van kiezers zouden van mij ook wel een plicht tegenover gesteld mogen worden, namelijk een stemplicht of opkomstplicht. De verplichting om ook daadwerkelijk deel te nemen aan de oproep tot een verkiezing of referendum. Daarbij moet ongeldig of blanco stemmen altijd een mogelijkheid blijven, maar je hebt te komen als je wordt opgeroepen.

In België bestaat dat systeem en daaraan hangen ook consequenties: ‘Wie binnen 15 jaar vier of meer keren niet opkomt riskeert ontneming van het stemrecht voor een periode van tien jaar en bovendien uitsluiting van benoemingen, promoties of onderscheidingen van de openbare overheid voor die periode’ valt te lezen op Wikipedia.

Mij lijkt een dergelijk systeem voor Nederland heel werkbaar. Niet stemmen kan dan worden bestraft met een boete. Daarnaast wordt je uitgesloten van actief stemrecht als je vier op een volgende verkiezingen, of vier verkiezingen in 15 jaar, niet komt opdagen en telt je niet meer mee als stemgerechtigde in de opkomstpercentages. Het actief stemrecht is weer terug te krijgen als je jezelf in persoon weer als kiezer laat registeren bij de gemeente. Inclusief de Belgische uitsluiting voor openbare benoemingen, promoties en onderscheidingen.

Wil van het volk

Het voordeel van een verplichting is dat referenda niet langer ‘gekaapt’ kunnen worden door een kleine minderheid zoals bij het Oekraïne-referendum. Slechts 32,2% van de kiezers nam de moeite om te komen stemmen. Daarvan was 61,1% tegen het verdrag met de Oekraïne waarna de uitslag werd uitgelegd als of een ruime meerderheid van de Nederlanders tegen het verdrag zou zijn. Dat is natuurlijk onzin: 67,8% van de Nederlanders vond er kennelijk zo weinig van dat ze niet eens zijn komen stemmen. Dat betekent de facto dat eigenlijk ‘slechts’ 19.7% van de kiesgerechtigden tegen het verdrag met de Oekraïne is. Voor de rest geldt dat ze voor zijn of dat we het niet weten. Maar de stelling dat ‘een ruime meerderheid van de Nederlanders tegen het verdrag is’ kun je onmogelijk serieus nemen.

Ook zag je het effect dat mensen die vóór het verdrag waren, maar überhaupt tégen het referendum over dit onderwerp, niet zijn komen stemmen om ervoor te zorgen dat de kiesdrempel van 30% niet zou worden gehaald. Dat soort van ‘strategische overwegingen’ worden door een stemplicht voorkomen en geven dan ook een reëler beeld van de werkelijke wil van het volk.

Meer rechten en meer democratie zijn prima! Maar van mij mag er dan ook van de kiezer worden verwacht dat deze zich verdiept en komt stemmen.

0 reacties

Een reactie versturen

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Paul Vermast was van augustus 2003 tot september 2022 (burger)raadslid  voor GroenLinks in de gemeenteraad van Dronten. Daarnaast was hij fractievoorzitter en plaatsvervangend voorzitter van de gemeenteraad. Bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer in 2017 stond hij voor GroenLinks op plaats 38.