De discussie over de provincies duurt voort. Opheffen, hervormen, fuseren met de waterschappen, alle denkbare opties komen wel voorbij. Wat mij opvalt is dat het een discussie op Nederlandse schaal is die weinig oog heeft voor de Europese ontwikkelingen.
We kennen in de praktijk nu vijf bestuurslagen: de gemeenten, de provincies, de waterschappen, het Rijk en Europa. Daarbij valt op dat veel wetgeving Europees word geregeld en veel taken door het Rijk worden gedecentraliseerd (afgestoten naar de gemeenten). Daarmee neemt het belang van de tussen liggende overheden (dus Rijk, provincie en waterschappen) af en zou je jezelf de vraag kunnen stellen of we deze bestuurslagen in stand willen houden. Ik ben zeker geen voorstander van het opheffen van het Rijk. We zijn Nederland en dat zou ik graag zo willen houden. Ook voor de waterschappen zou ik wel een pleidooi willen houden. Het waterbeheer is voor Nederland van onschatbare waarde. Het grootste deel van ons land ligt onder zeeniveau en in onze delta stromen een aantal grote Europese rivieren samen. Wij zijn waterbouwers en waterbeheerders en het is vast niet zonder reden dat de waterschappen de eerste democratische bestuurslaag van Nederland waren. Maar ik zou het wel willen omvormen. Getrapte verkiezingen via de gemeenteraden, geen geborgde zetels meer voor boeren en stedelingen.
Maar de provincie, die mag van mij wel verdwijnen. Grof gezegd gaat de provincie slechts over drie onderwerpen: Ruimtelijke Ordening (RO), Openbaar Vervoer (OV) en Jeugdzorg. Voor dat laatste geldt dat ongeveer iedereen (behalve de provinciale bestuurders) vindt dat Jeugdzorg beter naar de gemeenten kan gaan. Hou je RO en OV over. Moet daarvoor nog een overheidslaag in stand worden gehouden? Mij lijkt van niet. Natuurlijk stemmen de Staten over de Eerste Kamer. Lijkt mij ook prima als die verkiezing wordt overgeheveld naar de gemeenteraden. Dan slaan we drie vliegen in een klap met de raadsverkiezingen: gemeenteraden, waterschappen en de Eerste Kamer.
Logischer zou het voor gemeenten zijn om te kijken op de Europese schaal naar samenwerkingsverbanden. Overijssel loopt van Enschede tot Kampen terwijl deze steden nauwelijks iets met elkaar hebben. Regionale samenwerking zou daarbij veel logischer zijn. De gemeenten rond het Veluwemeer en Zwolle zouden zich kunnen verenigen, daar waar Almere en Lelystad aansluiting zoeken bij de Amsterdamse metropool. Maar zeker in de grensstreken zou het logisch zijn om te kijken naar samenwerking.
Waarom zou je niet op Brabantse schaal gaan kijken? Dan heb ik het over de nu bestaande provincies Noord-Brabant (Nederland) en Brabant (België). Of Op de Limburgse schaal in samenwerking tussen Nederlands en Belgisch Limburg. Grote regio’s met veel inwoners die in Brussel veel invloed zouden kunnen uitoefenen.
Waarom zou Goeree-Overflakkee geen aansluiting zoeken bij de Zeeuwse regio omdat de dynamiek veel Zeeuwser is dan die van Rotterdam. Waarom zouden Heerlen en Kerkrade geen regio worden met Nordrhein-Westfalen met Aachen en Köln. Als ik kijk naar mijn geboortestad Kerkrade is dat (met een beetje fantasie) eigenlijk een vrij grote stad. Alleen heet die stad aan de ene kant van de Nieuwstraat/Neustraβe Kerkrade en aan de andere kant Herzogenrath. Ook het dialect dat er gesproken wordt is een soort van Duits. Dat is 20 km verderop bij Maastricht totaal anders. Samenwerking met Genk, Hasselt en Liège in België ligt daar eigenlijk veel meer voor de hand dan met Kerkrade en Aachen. Kijk je naar Zeeuws-Vlaanderen is het veel logischer om daar te gaan samenwerken met Vlaanderen. Want wat er gebeurd in Brugge, Gent en Antwerpen heeft veel meer invloed op de regio dan wat er wordt bedacht in Middelburg Goes of Zierikzee.
Ik pleit er nadrukkelijk niet voor om daar politieke overheidslagen van de maken, maar voor samenwerkingsverbanden die op Rijks en Europees niveau zaken kunnen doen voor hun regio. Dat hoeft ook niet altijd dezelfde regio te zijn. Ik kan me voorstellen dat Kerkrade de ene keer mee doet in de regio met Aachen en de volgende keer met Groot Limburg van de nu bestaande Nederlandse en Belgische provincie. Daarmee versterk je de positie van de gemeenten, van regio’s en van grensoverschrijdende samenwerking en haal je een vaak storende bestuurslaag als de provincie weg. De regio’s hebben zich in het Comité van de Regio’s al Europees verenigd en zijn daar een stem die gehoord wordt en daarmee een positie heeft. Daardoor verstek je de gemeenten die op verschillende regionale niveaus naar maximale samenwerking kunnen streven met een krachtiger en efficiënter lokaal bestuur tot gevolg.
Wil jij regio’s die groter zijn dan de huidige provincies, of juist kleiner? Als jij Noord-Braband en Braband samen wilt laten werken dan ga je naar een grotere schaal
Ik zie een grotere toekomst voor de ‘centrumgemeente’. Je ziet nu al dat een grote gemeente dienstverlening biedt aan kleinere omliggende gemeenten. De burgemeester is daar ook vaak korpsbeheerder en het intercity station is het OV-knooppunt van dat gebied. De stadsregio’s en polititiedistricten zijn wel kleiner dan de huidige provincies.
Ik pleit voor wisselende regio’s. Dus dat kan soms hele grote regio zijn zoals Groot Limburg of Groot Brabant. Maar soms kan dat ook kleiner zijn. Ik denk dat gemeenten afhankelijk van het onderwerp van samenwerkingsregio kunnen wisselen.
Jouw pleidooi voor centrumgemeente vind ik een goede aanvulling. Maar ook daarbij hoeft het ook niet zo te zijn dat je bij één centrumregio aanhaakt. Dronten ligt in de veiligheidsregio Flevoland, maar kan voor sociale zaken ook gaan samenwerken met Kampen en Zwolle.
Je hebt helemaal gelijk, tijdelijke bestuursverbanden al dan niet over de grenzen heen zijn cruciaal voor het leggen van broodnodige verbanden voor bepaalde afstemmingsproblemen of beleidsafstemmingsmogelijkheden. Wel ligt er nog de niet onbelangrijke taak van de RO en OV, en daarnaast in mijn mening nuttig controlerende taken (onder andere milieu wet). Dat zou dan overgeheveld moeten worden naar gedecentraliseerde rijkseenheden, vergelijkbaar (of combineerbaar) met rijkswaterstaat. Dan als laatste is er nog een klein bestuurlijk probleem, het provinciaal bestuur hakt knopen door die binnen of tussen gemeenten niet doorgehakt worden…
Helemaal mee eens dat provincies beter vervangen kunnen worden door tijdelijke samenwerkingsverbanden. Wat mij betreft mag dat ook gelden voor Waterschappen, en wordt de (tijdelijke) voor het regionale samenwerkingsverband indeling leidend voor de Regionale Uitvoeringsdiensten zoals de politie, brandweer en vergunningverlening.
Eigenlijk wil ik nog een stap verder gaan door ook onderdelen van een gemeente de mogelijkheid te bieden om aansluiting te zoeken met andere (onderdelen van een) gemeente in de buurt. Bijvoorbeeld een samenvoeging Harderwijk/Zeewolde/Biddinghuizen of Lelystad/Swifterbant of Dronten/Kampen.