‘Logisch dat uitkering aanvragen emotie oproept; je moet steeds bewijzen dat je onschuldig bent’

donderdag 25 november 20210 Reacties

Gesprekken met burgers over uitkeringen en toeslagen monden nogal eens uit in verbaal geweld en intimidatie van ambtenaren. Daarom legde de gemeente Dronten deze gesprekken soms vast, maar stopte ermee na commotie over privacy. Volgens politicus Paul Vermast is een totaal andere benadering nodig. ,,Dat deze gesprekken spanning en emotie oproepen, zit ingebakken in de regelingen.’’

Wie bij de gemeente Dronten een bijstandsuitkering wil aanvragen kwam tot voor kort in een spreekkamer waarin zowel beeld als geluidsopnamen van dit gesprek werden gemaakt. Na vragen vanuit de gemeenteraad en ophef in de media heeft de gemeente besloten het opnemen van deze gesprekken -voorlopig- te staken. Deze situatie laat het ingewikkelde spanningsveld zien waarin gemeenten moeten opereren.

Het besluit om beeld én geluid op te nemen werd genomen vanuit de gedachte dat de medewerkers van de gemeente daarmee het beste beschermd zouden zijn. Veiligheid was daarbij de doorslaggevende reden. Hoewel de veiligheid natuurlijk nooit ter discussie mag komen te staan, is de vraag wel gerechtvaardigd en noodzakelijk of dat in verhouding staat tot de inbreuk op de privacy van de inwoner.

Je moet in zo’n gesprek alles vertellen

Privacy is niet iets om lichtvaardig overheen te stappen. Het is zelfs een van de klassieke grondrechten die bepaalt dat ‘ieder recht heeft op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer’. Juist die levenssfeer is bij het aanvragen van een bijstandsuitkering onderwerp van het gesprek. Want je moet in dit gesprek alles vertellen over je financiële situatie, de samenstelling van je huishouden, je bezittingen en activiteiten. En al die dingen hebben mogelijk een invloed op het oordeel of je al dan geen recht hebt op een uitkering. Ook een uitkering is een klassiek grondrecht. In de werkwijze van de gemeente werd de beoordeling van het recht op een uitkering gekoppeld aan een gesprek in de ruimtes waarin opnamen werden gemaakt. Nadia Benaissa van Bits of Freedom stelde eerder in deze krant terecht dat ‘dit [..] veel te ver [gaat] en het is bizar dat dit gebeurt’.

Als aanvrager van een uitkering krijg je het gevoel dat jij steeds opnieuw moet bewijzen dat je ‘onschuldig bent’ aan het overtreden van de regelingen

Want los van het juridische aspect van de grondrechten die je natuurlijk niet op deze wijze tegenover elkaar kunt zetten, is er een veel groter moreel dilemma: wil je zo omgaan met inwoners? Het huidige systeem van uitkeringen en toeslagen is gebaseerd op wantrouwen. Als aanvrager krijg je het gevoel dat jij steeds opnieuw moet bewijzen dat je ‘onschuldig bent’ aan het overtreden van de regelingen. Dat dit spanning en emotie oproept zit dus ingebakken in de regelingen. Het is dan ook verklaarbaar, maar ontoelaatbaar, dat deze spanning zich soms uit in verbaal of fysiek geweld.

Systeem is leidend boven menselijke maat

Het meest zichtbare voorbeeld van hoe dat mis kan gaan tussen overheid en burger is de kindertoeslagaffaire waarin het systeem leidend is geworden boven de menselijke maat. Waarbij niemand zich meer leek af te vragen om de maatregelen nog wel in verhouding stonden tot de feitelijke overtredingen.

Ook in Dronten lijkt die weging overgeslagen te zijn. Is het opnemen van de meest gevoelige gesprekken over je inkomen, je gezinssamenstelling, je bezittingen en schulden en je relatie of kinderen, nog in verhouding tot het risico op verbaal geweld en bedreiging van medewerkers? Als je de menselijke maat voor ogen houdt en de gemeentelijke slogan ‘Dronten geeft je de ruimte’ vorm en inhoud wil geven, kom je niet tot de meest ingrijpende maatregel zoals nu gekozen met deze opnamen. Het is goed dat het college inmiddels heeft uitgesproken dat deze opnamen ‘buitenproportioneel’ zijn. Dat is een goede eerste stap naar een bredere heroverweging die eigenlijk alle gemeenten zouden moeten maken over de vraag of je niet vanuit vertrouwen om zou willen gaan met inwoners. Dan kom je namelijk tot andere besluiten.

Paul Vermast uit Dronten studeert Bestuurskunde en is fractievoorzitter van GroenLinks en plaatsvervangend voorzitter van de gemeenteraad in Dronten

Bovenstaand blog verscheen op 20 november 2021 als opiniestuk in De Stentor

0 reacties

Een reactie versturen

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Paul Vermast was van augustus 2003 tot september 2022 (burger)raadslid  voor GroenLinks in de gemeenteraad van Dronten. Daarnaast was hij fractievoorzitter en plaatsvervangend voorzitter van de gemeenteraad. Bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer in 2017 stond hij voor GroenLinks op plaats 38.