Waarom herdenken ook verzoenen is.

Vorig jaar beschreef ik mijn verwondering over de discussie over de dodenherdenking en de vraag wie we daarbij wel en niet willen herdenken. Deze verwondering is niet verdwenen met de discussie die dit jaar de kop opsteekt (hier en daar) of herdenken ook verzoenen is.

Vanmorgen staat er in NRC-Next (niet online helaas) een indrukwekkend interview met 95 jaar oude Conny van den Vijssel uit Den Dolder. Zij is voor de oorlog, “zo gauw ik 18 was”, lid geworden van de NSB. Dit omdat “de onderlinge samenhang en verbondenheid van de leden van de NSB zo goed was” volgens haar.

Na de oorlog werd ze gearresteerd en gevangen gezet om het enkele feit dat ze lid was van een politieke partij die ná de oorlog in ongenade was gevallen. Een leven lang uitgesloten van de gemeenschap waarin ze leefde tot in 2011 een buurman haar meenam naar de viering van Koninginnedag en de burgemeester met haar een oranjebitter dronk. Na ruim 60 jaar voelde dat als een rehabilitatie en wellicht een verzoening. Deze burgemeester heeft volgens mij het enig juiste gedaan: verzoening gebracht door te erkennen dat iemand zoals deze mevrouw Van den Vijssel er gewoon bij hoort.

Morgen staan we 2 minuten stil bij ‘hen die zijn gevallen’. Dat ‘hen’ is niet gespecificeerd in goed en fout (in onze ogen van nu). Op ons Redeplein in Dronten staan we daar zoals ieder jaar met de oude Britse Airgunners die in de Tweede Wereldoorlog als boordschutter vochten met de Duitse Wehrmacht. Onze eigen veteranen, uit latere missies, die nu inwoner van onze gemeente zijn zullen ook op het plein staan. Samen met honderden inwoners. De twee minuten stilte zijn doordringend en ieder jaar weer indrukwekkend. Mogen we daarbij dan niet ook even denken aan de jongens die ook zijn omgekomen, maar in onze ogen aan de ‘verkeerde kant’ vochten omdat ze ook maar werden gestuurd? Zou geen van de stokoude Airgunners op het plein (de jongste is 88 jaar) niet even één moment voor zich zien waarin ze een Duits vliegtuig uit de lucht schoten in de hel van een luchtgevecht boven het IJsselmeer?

Mijn generatie kan zich wellicht nog de grenscontroles herinneren als je naar Duitsland of België wilde. Maar de twintigers en jonger kunnen zich er niets bij voorstellen dat je niet ‘even op citytrip’ zou kunnen naar Berlijn of een biertje gaan drinken in Antwerpen zonder gedoe aan de grens. Duitsers zijn onze buren en de belangrijkste handelspartners in de eenheid van de Europese Unie. In de twee minuten morgen op het plein gaan ook deze gedachten door mijn hoofd en hoop ik van harte dat het comité in Dronten naar mijn verzoek heeft willen luisteren. Dat na de twee minuten niet zoals ieder jaar alleen het ‘Wilhelmus’ en het ‘God save the Queen’ zal worden gespeeld, maar voor het eerst ook de ‘Ode an die Freude’. Het Europese Volkslied dat staat voor 68 jaar vrede en veiligheid in Europa. En naar ik oprecht hoop: ook verzoening met een gedeeld en verschrikkelijk oorlogsverleden. Een mensenleven geleden inmiddels.